2008_14

artikelen - Finance

Islamitisch bankieren
Op de loop voor de rente
We willen allemaal het liefst bankieren op onze eigen manier. En als het geloof speciale eisen stelt? Dan zoeken we een religieuze bank. Moeilijk te vinden, maar het is mogelijk. Veel moslims weigeren rente aan te nemen.

Volgens De Nederlandse Bank zijn er in Nederland geen islamitische banken met een Nederlandse bankvergunning. Maar in België, Luxemburg en Engeland zijn hoofdkantoren gevestigd van islamitische financiële instellingen. Sommige hebben in Nederland bijkantoren in de grote steden. Al deze banken werken via tussenpersonen en moeten het hebben van mond op mond reclame.
Onder de honderdduizenden moslims in Nederland is veel vraag naar islamitische banken. De niet-islamitische Marokkaanse Waafabank in Amsterdam heeft daarmee dagelijks te maken. “Heel veel islamitische mensen weigeren rente aan te nemen,” verklaart bankmedewerker Sadik. “Zij vinden om religieuze redenen dat ze misbruik maken van de situatie als ze rente aannemen. Wij bieden daarom speciale rentevrije rekeningen. Er worden dan verder geen kosten in rekening gebracht. Dat levert de bank extra inkomsten op. Het gaat om meer dan 75% van de rekeninghouders.”
Het meest opvallende kenmerk van islamitisch bankieren is het ontbreken van rentebetalingen. Verzen in de Koran verbieden het gebruik van riba. Daarbij staat riba voor een vooraf vastgestelde betaling voor het gebruik van geld. Rente wordt geassocieerd met woeker, met misbruik. Het gevolg is dat de in het westen gebruikelijke interestbetalingen uit den boze zijn. Maar er bestaat geen enkel bezwaar als derden financiële middelen verschaffen, zolang de kapitaalgever deelneemt in de risico’s van het gefinancierde project of de gefinancierde onderneming. Dat betekent dat leningen tegen een vooraf vastgestelde vergoeding, onderhands of in de vorm van obligatieleningen, niet zijn toegestaan.
Islamitisch bankieren begon in 1964 op kleine schaal met de opening van de Misr Ghams Spaarbank in Egypte. Tegenwoordig kennen veel moslimse landen het idee van islamitische banken. In Iran, Soedan en Pakistan zijn andere vormen van bankieren sinds het midden van de jaren tachtig zelfs niet meer toegestaan. In Europa zijn ook islamitische banken en andere islamitische financiële instellingen actief. Dat zijn voor het merendeel beleggingsfondsen. Overigens hebben westerse banken de islamitisch doelgroep eveneens ontdekt. Zo opende de Engelse Citibank drie jaar geleden in Bahrein een filiaal dat volgens islamitische beginselen opereert.
Banken die volgens islamitische principes werken lijken op beleggingsfondsen. Maar in tegenstelling tot een beleggingsfonds moet een islamitische bank veel tijd en aandacht besteden aan de selectie van debiteuren en hun projecten en vervolgens aan het toezicht op wat die debiteuren met de ontvangen middelen doen. De kredietverlening en de beleggingen van islamitische financiële instellingen staan onder toezicht van een religieuze shari’a-raad. Deze raad van geestelijken ziet er nauwgezet op toe dat de religieuze wet wordt gevolgd. De investeringen mogen niet bijdragen aan producten die door de islam worden ontmoedigd of verboden. Zo zal een bierbrouwerij niet worden gefinancierd door een islamitische bank, een hypotheek voor de aankoop van een casino ook niet.
Een islamitische instelling zal haar geld in principe rentevrij wegzetten bij een bank. Maar nood breekt wet: Nederlandse banken opereren niet volgens moslimprincipes. Sadik: “Veel moskeeën in Nederland zetten hun geld op rekeningen bij de ABNAMRO of de ING. Ze weigeren de rente die daarop wordt uitgekeerd. Die wordt vervolgens op speciale tussenrekeningen gestort. Wie daarvan profiteert? Die miljoenen komen ten goede aan de banken.”